SIETSE DE BOER WIM BRAS

GEPLAATST OP 20 JUNI 2019

Benen iets uit elkaar, buik ontspannen, hoofd leegmaken, uitademen. Dan in de vloeiende beweging de penseel volgen. “Dat is de kunst: loslaten en je gevoel laten spreken. Als het lukt, is elke streek die je zet echt. En dus mooi.”

Bij sumi-e gaat het niet om de perfectie, maar om de beleving, leerde Ellen Zwanenburg van de monnik die haar de beginselen van de Oosterse schilderkunst bijbracht. Inmiddels weet ze het ook uit eigen ervaring. “Je werkt met inkt en water op dun rijstpapier. Elke streek vloeit uit, dus moet je snel werken. Dat vereist enerzijds techniek, maar ook het loslaten van controle. Je moet het nemen zoals het gaat. Pas als je het doet, begrijp je wat sumi-e inhoudt.”

Streek, stop, streek

Zwanenburg geeft een klein voorproefje van wat ze in het Kunstweekend laat zien. Dat gebeurt aan de hand van de bamboe, net als de zencirkel een van de oervormen van sumi-e. Ze maakt de dikke penseel goed nat, plat de punt wat af en laadt het uiteinde aan beide zijden behoedzaam met de zwarte inkt. Positie innemen, uitademen, en dan drie vluchtige herhalingen in één beweging: streek, stop, streek, stop, streek. Ziedaar de stam van de bamboe. Nu volgen de scheuten, de takjes en de blaadjes. Tsjak, tsjak, tsjak: alles gaat in drieën met rituele trefzekere bewegingen die telkens eindigen in het luchtledige. “Je vindt rust in het doen. Het gaat niet zozeer om het resultaat, maar om de weg ernaartoe. De eenvoud van de filosofie achter sumi-e spreekt mij tot de verbeelding.”

Kunstschilder, docent maatschappelijke zorg aan het ROC in Sneek, moeder van een samengesteld gezin, lerares tai chi – Zwanenburg houdt veel ballen in de lucht. “Ik gedij bij de sociale heksenketel om me heen, dat zit nu eenmaal in mij. Maar omgekeerd zoek ik ook naar de rust om me uit te kunnen drukken.” Die rust vond Zwanenburg al eerder in de tai chi. Ze beoefent niet de vechtsport, maar de gracieuze gezondheidsvariant waarbij de ademhaling de bewegingen aanstuurt. “Sumi-e ligt in het verlengde, maar dan op het vlak van de beeldende kunst. Net als bij tai chi ga je op in de flow van adem en beweging.”

Het vaste publiek van Kunstweekend Beetsterzwaag kent inmiddels de voorliefde van Zwanenburg voor andere culturen. In voorgaande edities maakte ze onder andere indruk met haar serie sterke vrouwen uit gemeenschappen waarbij je dat niet verwacht. Aan de hand van oude sepiafoto’s schilderde ze kleurrijke portretten van een indiaanse Hopi girl, de Japanse samoeraivrouw en het aboriginal weesmeisje. “Allemaal zo verschillend en toch in hun weerbaarheid zo hetzelfde, dat emotioneerde me.”

In haar nieuwste werk zit de emotie in de onvolkomenheid, het loslaten van het streven naar perfectie. “Wie er open voor staat kan bij me aanschuiven en het zelf uitproberen. Ik zit tijdens de Kunstweekenddagen als vanouds op mijn vaste stek tegenover Harinxmastate.”